Details van de legers:

• Toestand Belgisch leger ten tijde van augustus 1914
• Toestand Belgisch leger ten tijde van mei 1940
• Toestand Duits leger ten tijde van meidagen 40

Gesneuveldenlijsten:

Duitse Bunker bij het hospitaal Maria Middelares te Gent.

• Meer info over de algemene ontstaansgeschiedenis van de verschillende Duitse luchthavens in WO I en de andere ooit aanwezige vliegpleinen:
  • Vliegveld Sint Denijs Westrem
    • Bunkers op site Maria Middelares
  • Vliegveld Gontrode
  • Vliegveld Scheldewindeke
  • Vliegveld Mariakerke
  • Vliegveld Oostakker

Ontstaansgeschiedenis van deze bunker(s)

• Het hospitaal van Maria Middelares te Gent was bij aanvang van de oorlog gekend als kasteel Hannes en gebruikt door een kloosterorde als hospitaal. In 1941 werd dit door de Duitse bezetter opgeëist en dienden de aanwezige patiënten en religieuzen verplicht het hospitaal te verlaten. De originele praktijken van het burgerhospitaal werden tijdelijk verhuisd naar het ziekenhuis "Toevlucht" op de Coupure.
• De Duitsers bouwden kort nadien 3 gelijkaardige bunkers. Twee hiervan stonden op de terreinen van het toenmalige kasteeldomein, nu hospitaal Maria Middelares tegen de Kortrijksesteenweg. Een derde stond langs de nabijgelegen Derbystraat. De bunkers deden hoofdzakelijk dienst als munitiedepot, mogelijks ook als schuilplaats voor militairen, mogelijks als opstelling van luchtafweer voor het nabijgelegen vliegveld van Sint Denijs Westrem. Veel detailfinfo is daar voorlopig niet over terug te vinden.
• De structuren deden dienst tot het vliegveld in 1944 werd bevrijd. Het vliegveld deed daarna nog tot in 1945 dienst als geallieerd vliegveld.
• De Cisterciënzerzusters konden pas in mei 1945 hun originele hospitaal na de nodige herstellingen uit te voeren, opnieuw in gebruik nemen.
• Beide bunkers bleven in feite ongebruikt in de tuin tegen de steenweg achter.
• In 1950 werden beide bunkers aan hun toegang versierd met ionische zuilen en Griekse vazen die werden gerecupereerd van een zuilengallerij die in de weg stond voor de bouw van het plaatselijke klooster.
• Bij de aanleg van de tramlijn op de Kortrijksesteenweg werd in 2003 één van de twee bunkers (met de nodige problemen vandien) gesloopt. Allicht was in die periode de bunker in de Derbystraat reeds gesloopt want over die structuur is totaal geen info meer te vinden.
• De enige bunker van de drie die heden nog bestaat is deze nabij de toegang van het hospitaal links van de toegangsweg komende van de Kortrijksesteenweg.

Wat bestaat er heden nog van deze structuren

• Tot 2003 stonden op het hospitaaldomein nog 2 qua opbouw vrij identieke bunkers, op onderstaande schets aangeduid als bunker A en B. Heden ten dage bestaat alleen nog de bunker B. De tweede bunker A stond dichter bij de Kortrijksesteenweg dan de bunker B. Dit werd hem noodlottig waardoor hij diende te wijken voor de aanleg van de huidige tramlijn langs deze steenweg in 2003.

(Luchtfoto: Collectie Jos Billen)

• Nog een luchtfoto van Google Earth.

• Van deze in 2004 gesloopte bunker is vrij weinig geweten want de prospectie door de archeologische dienst van de stad Gent was zelf al nipt te laat gezien de sloping ervan bij de prospectie al vrij ver gevorderd was.

Beschrijving van de structuren

• Het betreft hier een Duitse LS-bunker (Luftschütz bunker) uit de Tweede Wereldoorlog. Origineel behoorde de bunker bij de uitgebreide structuur die het Duitse Vliegveld van Sint Denijs Westrem was.
• De bunkers zouden in 1941 zijn gebouwd door Organisation Todt in opdracht van het Duitse leger. Ze maakten deel uit van nog heel wat andere structuren die in die periode in deze regio werden opgetrokken en deel uitmaakten van het toenmalige Duitse vliegveld van Sint Denijs Westrem.
• Qua opbouw zijn de bunkers inpasbaar met wat op andere locaties over de ganse toenmalige Atlantic Wall gebouwde bunkers kon worden teruggevonden. Vrij typisch voor de bunkers gebouwd aan de Atlantic Wall is dat ze vaak zijn gebaseerd qua structuur op een vrij beperkt aantal basisplannen voor elk type van toepassing waarvoor bunkers werden gebouwd. Hierop konden dan locaal om allerhande redenen wel kleine aanpassingen of verschillen gemaakt worden maar meestal schelen ze niet zoveel onderling. De 3 ooit hier vrij kort bij elkaar gebouwde bunkers moeten allen vrij identiek qua opbouw geweest zijn.
• De exacte functie van de bunkers zal wel meervoudig geweest zijn. Allicht dienden ze zowel als munitieopslag als voor schuilplaats voor soldaten bij mogelijke aanvallen of bombardementen uit de lucht. Het valt ook niet uit te sluiten dat het dak van de bunkers nog zijn gebruikt voor het opstellen van luchtafweer.

Detailbeschrijving van de nog bestaande Duitse LS-bunker.

• De bunker heeft een geknikte ingang, origineel voorzien van de dubbele deur om binnen te komen. Het sas zelf komt uit in een grote centrale ruimte.
• Naast het sas is nog een kleine met bakstenen inwendig bijgebouwde stapelplaats voor vermoedelijke stockage van voedsel en de allernoodzakelijkste zaken. In dit kamertje zit ook een afvoerputje voorzien.
• Aan de overkant van de centrale kamer vindt men opnieuw nog eens een dubbele geknikte tweede toegang die uitkomt op de zijkant van de bunker.
• Naast deze tweede in- of uitgang is nog een merkwaardig soort van afwateringsputje of sterfputje dat heden vol ligt met allerlei rommel.
• Doordat de bunker in een berm grond verborgen zit, springt hij heden ten dage niet echt in het oog, op de toegang na.

Opmerkingen bij huidige nog aanwezige structuur.

• De bunker vertoont duidelijk gelijkenissen met andere Duitse structuren uit die periode en gebouwd als onderdeel van de Atlantic Wall. Ze werden gebouwd volgens plannen van nogal wat Duitse bunkers uit die periode.
• Ook vertonen ze enige gelijkenis met de bunkers van de Duitse WO I - bunkerlinie de Hollandstellung.
• De binnen- en buitenwanden werden opgetrokken in een soort betonblokken sterk gelijkend op de Formsteine terug te vinden bij de bunkers van de Hollandstellung, gebouwd door de Duitse landmacht tussen Maldegem en Vrasene. Het is in dit geval wel weinig waarschijnlijk dat de ganse wanden zijn opgebouwd uit dit type blokken. Meer waarschijnlijk hebben de blokken gewoon dienst gedaan als verloren bekisting en werd tussen de binnen- en buitenwand in betonblokken opgetrokken, bijkomende ijzerwapening geplaatst en het geheel volgestort met beton.
• De nog bestaande bunker heeft afmetingen van 12.80 meter op 9.50 meter. De wanden zijn maar liefst 2.50 meter dik wat dus wel heel wat dikker is dan deze van de bunkers van bruggenhoofd Gent.
• Ook het plafond heeft een dikte van 2.50 meter. De binnenhoogte bedraagt voor bunker B 2.30 meter. Voor bunker A was dit iets minder, 2.10 meter om juist te zijn.
• Aan het plafond ziet men zware ijzeren liggers met daartussen ijzeren platen.
• De voorkant is de bunker zeer merkwaardig uitgewerkt als een soort oude tempel met een zestal ronde zuilen en een ornament. In de korte geschiedenis bovenaan deze pagina kan u lezen waar deze zuilen vandaan kwamen maar ze hoorden dus in geen geval bij de originele bunkers.
• De zij- en achterkanten zitten grotendeels verborgen in een berm grond die sterk overgroeid is met planten allerhande. Dit zal zo goed als zeker wel ook origineel zo geweest zijn om de bunkers zoveel mogelijk uit het zicht te onttrekken.
• Op de hoeken bovenaan stonden mooie uitgehouwde bloemenvazen waarvan er nog enkele op de structuur staan. De ontbrekende liggen vrij kort tegen de bunker op het terrein verspreid. Tussen de vazen waren langwerpige betonnen bloembakken en het geheel omgeven met een fraaie smeedijzeren ballustrade. Ook valt sterk te betwijfelen of dit allen deel uitmaakte van de originele bunkers. Allicht dateren deze ornamenten, net zoals de zuilen uit een latere fase na WO II.
• Uiteindelijk is de aanwezige structuur weinig storend bij het huidige hospitaal, de meeste mensen die het hospitaal kennen zullen zelfs vaak de structuur allicht nog nooit echt hebben opgemerkt.

Fotoreportage van de nog aanwezige bunker.

• De bunker is terug te vinden op de linker zijde van het hoofdgebouw, gezien vanaf de Kortrijksesteenweg.

• De bunker ligt eigenlijk voor een buitenstaander zeer weinig opvallend verborgen in de tuin links van dit gebouw. Eigenlijk zit de bunker volledig verstopt in een vrij sterk begroeide berm grond. Vanaf het meest zuidelijke gebouw noordwestelijk van de bunker zie je de toegang liggen.

• Achter de locatie waar de buitendeur zat, zit achter de knik naar rechts nog een houten deur. Weet dat de bunker in 2008 eens los is aangetroffen zodat deze foto's genomen konden worden. Bij een tweede bezoek later was dit al niet meer het geval. Daarom dat ik zeker ook niet kan garanderen dat de bunker bij een actueel bezoek zal open zijn.

• Achter het toegangssas komt men uit in een centrale grote ruimte. Aan de overzijde ziet men een tweede toegang tot de bunker met eveneens een geknikt sas. Deze komt uit op de rechter zijkant van de structuur.
• Het plafond is een aaneensluiting van metalen profielen waartussen metalen platen waren gelegd. hierop is een uiterst dik betonnen plafond gestort.
• De foto rechtsonder toont een terugblik vanaf de 2e toegang. Je kijkt hierbij op een in de grote ruimte gemetste kleine tussenmuur waardoor een bakstenen kamertje ontstond. Dit moet bijna een berging geweest zijn in de bunker. Links op dezelfde foto zie je ook duidelijk de buizen die deel uitmaakten van de luchtafvoer van een bunkerkachel die hier ooit stond.

• De buizenstructuur waar ooit de kachel was op aangesloten zoals op de schets rechts te zien.

• Links geeft een binnenzicht in de kleine door baksteen afgesloten ruimte. Aan de zijkanten duidelijk de restanten van etageres en houten legplanken. In deze ruimte vind je ook een klein putje terug. Hoogstwaarschijnlijk een afvoerputje voor de bunker.

• Links: zicht op het tweede toegangssas. Achter de hoek steekt nog een houten toegangsdeur die mogelijks nog wel eens origineel zou kunnen zijn.

• Links: De tweede toegang komt buiten op de rechter zijkant (vanaf de eerste toegang gezien. Eigenlijk heeft die nog een vrij lange toegangsgang. Op de rechter kant zit langs deze toegang ook nog een ondertussen zeer smerig afwateringsputje.

• De foto's brengen ons nu van de rechter zijkant naar de achterkant van de bunker die volledig zit ingewerkt in een berm grond. Allicht is dit vroeger ook altijd zo geweest.

• Langs de linker zijkant kun je via een nog aanwezige trap het dak van de bunker bereiken. Hier zijn heden nog fraaie ornamenten terug te vinden. Ook deze horen allicht niet meer bij de originele bunker.

• Enkele zichten vanop het dak van de bunker. Mogelijks stond hier op dit dak origineel luchtdoelgeschut opgesteld.

Hoe vind je dit bunkertje het eenvoudigst terug.

• Het bunkertje ligt in de voortuin van het ziekenhuis Maria Middelares te Sint Denijs Westrem. Men kan hem het eenvoudigst terugvinden via de ingang langs de Kortrijksesteenweg. Dan ligt de bunker op de linker kant verborgen onder het groen, kortbij een vijvertje. De ingang ligt langs het verharde wegeltje dat langs het gebouw van de kliniek loopt.
• De bunker is bij momenten vrij toegankelijk. Toen ik hem bezocht was hij volledig open. Van anderen heb ik al gehoord dat hij soms afgesloten is en op slot is.

Gebruikte bronnen voor foto's en teksten

• Het Vliegveld van Sint Denijs Westrem tijdens Wereldoorlog I en II door Georges Antheunis - Heemkring Scheldeveld - jaarboek XXXVI 2007.
• "www.azmmsj.be" (de oude website van het ziekenhuis Maria Middelares). Deze meldde kort de geschiedenis hier overgenomen in het artikel maar deze tekst is heden op hun vernieuwde website (jammer genoeg) niet meer te vinden.
• Een onbenoemd document van de Gentse archiefdienst over deze 2 bunkers van de hand van Georges Antheunis, Gentse dienst Stadsarcheologie.

Meer info over de algemene ontstaansgeschiedenis van de verschillende Duitse luchthavens in WO I en de andere ooit aanwezige vliegpleinen:

• Vliegveld Sint Denijs Westrem
  • Bunkers op site Maria Middelares
• Vliegveld Gontrode
• Vliegveld Scheldewindeke
• Vliegveld Mariakerke
• Vliegveld Oostakker